De Kleine Patriot

Geschreven door Maarten Weber   
vrijdag, 10 april 2009 18:00
De Kleine Patriot

'De kleine PATRIOT'

Onder deze titel werd, in de donkerste periode van de bezetting vanaf 1 november 1944 tot de bevrijding, dagelijks een gestencild nieuwsbulletin verspreid. Formaat A4 aan beide zijden tekst, tekeningen en landkaartjes.

Luisterclub
Vanaf 1942 verspreidde postbode/fietshersteller Henk Bos geschreven nieuwsberichten. Rond zijn niet ingeleverd radiotoestel organiseerde hij eerst een 'luisterclub' maar doordat dit een te groot risico met zich droeg werd deze opgeheven en een andere weg gezocht om het nieuws te verspreiden. Cees Kuyper, toen directeur van het Gewestelijk Arbeidsbureau was bereid de berichten uit te typen, na ontvangst van dreigbrieven waaruit bleek dat men uit het lettertype de schrijfmachine van het arbeidsbureau herkend had, zette Arend Bos, de zoon van Henk Bos, de vervaardiging van de berichten voort, hij stak al zijn zakgeld en tijd hierin.


Illustratie door Aug. v.d Linde, welke na de oorlog werd uitgegeven

Het populaire blad voor het rayon Haarlem
Om aan de toenemende vraag te kunnen voldoen werd het blad vanaf 1 november 1944 in samenwerking met Cor de Vries gestencild, vanaf toen werd de naam 'De kleine PATRIOT' gebruikt. De ondertitel 'Het populaire blad voor het rayon Haarlem' was bedoeld om de bezetter niet direct op het spoor in Zandvoort te zetten. Vanaf 1 januari 1945 tekende Jac. van den Bos elke dag een ander kop voor het blad, vele karikaturen en landkaartjes om de front situaties duidelijk te maken. Jac. van den Bos , een neef van Arend Bos en ondergedoken in Haarlem, was na de Sinterklaas razzia in die stad met een door Cees Kuyper "verzorgt" Ausweis, naar Zandvoort gekomen. Op 28 november daarvoor, ontsnapten de vervaardigers van het blad nog net, daar zij bij de elders in deze aflevering aangehaalde razzia, waarbij de Duitsers van huis tot huis trokken, nog niet aan de vervaardiging van het blad begonnen waren. 

Zandvoort - Piet Paap en IJs de Jong voor de drukkerij waarmee ze
Piet Paap en IJs de Jong voor de drukkerij waarmee ze "Het Parool" illegaal drukten

Verzetsherdenkingskruis
Op 28 april 1970 werd aan vader Hendrik Bos door de CONFEDERATION EUROPEENNE DES ANCIENS COMBATTANTS uitgereikt 'La Croix du Combattant de l'Europe' op 5 mei 1985 werd het hem postuum verleende Verzetsherdenkingskruis door een kleinzoon in ontvangst genomen. Beide onderscheidingen zijn een terechte hulde voor een man die wist welke risico's hij liep, gezien de op 19 december '42 uitgesproken doodstraf tegen onze plaatsgenoten Wim Gertenbach, Piet Paap en IJs de Jong voor het illegaal drukken van 'Het Parool', welk vonnis aan Gertenbach voltrokken werd terwijl dat van Piet Paap en IJs de Jong werd omgezet in een tuchthuisstraf van 15 jaar.

Zandvoort - Gertenbach's drukkerij

Executie door Duits vuurpeloton
Op 5 februari 1943 werd Wim Gertenbach door een Duits vuurpeloton geëxecuteerd. Aan zijn naaste medewerkers IJs de Jong en Piet Paap - in eerste instantie beiden ook ter dood veroordeeld - werd aan elk 15 jaar gevangenisstraf opgelegd. Zij overleefden de oorlog. Het is een bijzonder goede gedachte geweest om de ulo-school, destijds nog gevestigd in school B, per l januari 1948 als WIM GERTENBACH school te benoemen. Hoe zinvol, bleek bij de tentoonstelling, die onder de titel "Keuzes", op initiatief van en door Lou Koper, zijn levensgezellin Rita en dochter Leonique in de aula van de Wim Gertenbach Mavo werd gehouden. Op indringende wijze werd de jeugdige bevolking van de school duidelijk gemaakt waar het om ging en waar het nog steeds om gaat.

Zandvoort - Persoonsbewijs Wim Gertenbach

Wim Gertenbach
Naast deze jongeren werd de tentoonstelling door vele Zandvoorters bezocht. Het was onthullend de heer IJs de Jong, tijdens een interview op een video opname van enkele jaren terug, te horen zeggen:" ach, het ging eigenlijk allemaal vanzelf, we deden het tussen ons gewone werk door". Zo vanzelf was het uiteraard niet. Laten wij er voor waken dat, als onverhoopt de Wim Gertenbach Mavo ooit eens wordt opgeheven, de naam Wim Gertenbach niet verdwijnt en er zijn in Zandvoort bijvoorbeeld bij toekomstige straatnaamgevingen wel meer bij de Zandvoortse gemeenschap passende namen te vinden dan van dichters, schilders en noem maar op.

Maarten Weber